Byłam ostatnio świadkiem, jak w przedszkolu, dziewczynka z grupy Żabka, w ataku wściekłości (bo trzeba iść do domu) dosłownie zaatakowała swoją mamę, najpierw bijąc, następnie kopiąc i na końcu gryząc. Obserwowałam całą sytuację jak zaczarowana, myśląc, że właściwie u nas nie jest aż tak źle. Ale postanowiłam sprawę zbadać i dowiedzieć się dlaczego dzieci się tak zachowują i jak my, dorośli, w takiej sytuacji powinniśmy reagować.

Muszę przyznać, że takie bicie w złości zdarzało się u nas dość często, w okolicach 2-2.5 roku życia. I było to dla mnie sporym zmartwieniem. Teraz wciąż się zdarza, jak się bardzo zezłości, że machnie ręką – w powietrzu lub w osobę stojącą najbliżej. Wiem, że wielu rodziców, tak jak ja, nie wie jak się zachować w takiej sytuacji. Gdy dziecko często emanuje agresją, może się to stawać bardzo męczące, zarówno dla niego jak i dla opiekunów. Dlatego zanim zamkniemy je w piwnicy dla chwili spokoju, warto spróbować zrozumieć takie zachowanie.

Dlaczego dziecko bije i gryzie?

Warto postawić się na miejscu dziecka. Chcesz coś bardzo, bardzo mocno! Nie widzisz powodu, dla którego miałbyś tego nie dostać – przecież jesteś najważniejszy na tym świecie. Ale ktoś mówi Ci „NIE”. Czujesz jak fala złości ogarnia całe Twoje ciało i musisz ją uwolnić! No i tutaj zachodzi różnica między dorosłym a dzieckiem. My dorośli wiemy (zazwyczaj), że nie wypada pobić pani w sklepie dlatego, że nie ma naszego ulubionego wina, które zaplanowaliśmy sobie dzisiaj wypić. Dziecko nie wie, co znaczy, że „nie wypada”. Wie, że jest wściekłe, bo nie może dostać lizaka, który jest przecież na wyciągnięcie ręki! I to niby dlaczego nie?! Uwalnia złość, a Ty kończysz z siniakiem lub odciskiem małych ząbków.

Zdaniem psychologa:

Agresywne zachowania u 2 i 3 – latków są całkowicie naturalne. Myśli dziecka w tym wieku są tysiąc razy szybsze i bardziej pogmatwane niż jest ono w stanie wyrazić słowami. W tym wieku dzieci wciąż myślą, że rodzice są kimś w rodzaju bogów, i oczekują, że zostaną przez nich od razu zrozumiane. Ugryzienie czy uderzenie są oznaką frustracji, którą dziecko przeżywa bardzo często.Magda Pniewska - psycholog i psychoterapeuta

Trudno wytrzymać atak złości u malucha zwłaszcza, jeśli wiąże się on z agresywnym zachowaniem. Takie sytuacje często są jednak naturalnym etapem w rozwoju dziecka. Nie dzieją się też bez przyczyny. Powodów, dla których dziecko bije lub gryzie swoich rodziców może być wiele. Po pierwsze warto mieć świadomość, że dziecko dopiero uczy się rozpoznawać i wyrażać swoje uczucia, więc gdy „zalewa” ja fala złości czy rozżalenia, często po prostu wyrzuca emocje z siebie.Joanna Grużewska - psycholog i psychoterapeuta

Jak rodzic powinien się w takiej sytuacji zachować?

Wielu rodziców reaguje zbyt nerwowo na tego typu sytuację. Wcale się nie dziwię, ja również jestem zdenerwowana jak widzę, gdy Żabek zamachuję się na swojego Kuzyna, który właśnie wyrwał mu jego ulubione autko. Robienie zbyt wielkiego halo wokół sprawy wzmacnia jedynie takie zachowania. Często wystarczy powiedzieć, że to nie ładnie. A jeśli zostało poszkodowane inne dziecko, to wypadałoby przeprosić. Również warto pocieszyć, ale nie tylko „ofiarę” – również „oprawcę”, który po wszystkim może czuć się podle, chociaż uparcie będzie twierdzić, że wcale nie.

Gryzienie, kopanie czy inne podobne zachowania nie powinny budzić poważnych obaw, chyba że utrzymują się aż do czwartego roku życia. W takim przypadku zastanowiłbym się, jaka przyczyna kryje się za potrzebą tych agresywnych, niepokojących odruchów. Jeżeli starsze dziecko często ucieka się do podobnych zachowań, należy zająć się zarówno przyczynami, jak i objawami; najlepiej zwrócić się do pediatry, psychologa lub psychiatry dziecięcego. Przyczyny mogą być rozmaite – na przykład frustracja spowodowana opóźnionym rozwojem mowy czy umiejętności społecznych lub narażenie na przemoc.dr T.B.Brazelton 'Grzeczne dziecko'

Zdaniem psychologa:

Rodzic może powiedzieć wtedy np: „Nie podoba mi się, kiedy mnie bijesz i chciał(a)bym abyś przestał. Chciał(a)bym cię dobrze rozumieć. Powiedz co cię tak rozzłościło?”. Kiedy jedno dziecko ugryzie drugie, powinno się je po prostu spytać, czego chce. Być może próbuje okazać swojemu towarzyszowi miłość i podziw, a być może jest złe, bo tamten zrobił coś, co mu się nie podobało. Możemy powiedzieć: „Nie podoba mi się kiedy gryziesz innych ludzi. Co chcesz w ten sposób powiedzieć?”. Krytyka i karanie małych dzieci narusza ich integralność psychiczną i jest agresją z naszej strony. Lepiej mówić: „To mi się nie podoba”, a nie: „Nigdy nie wolno ci”. Osobisty komunikat może być połączony z naszymi emocjami – również złością czy smutkiem – ale nie zrani dziecka.Magdalena Pniewska - psycholog i psychoterapeuta

To do nas dorosłych należy pokazanie dziecku, że może to robić inaczej – np. uderzyć w poduszkę, zgnieść papier, krzyczeć, powiedzieć o tym, rozpłakać się – rozładować emocje w akceptowalny sposób. Warto też komunikować dziecku, gdy jego zachowanie nas krzywdzi, gdy gryzienie nas boli, gdy jest nam przykro. Gdy natomiast agresja dziecka jest czymś nadzwyczajnym w jego zachowaniu, warto baczniej mu się przyjrzeć – czy przypadkiem coś go nie boli, czy dobrze się dziś czuje, a może jest szczególnie zmęczone lub rozdrażnione? Czasem nieposłuszeństwo jest też dla dzieci sposobem na zyskanie uwagi rodziców. Otrzymanie reprymendy może być dla dziecka mniejszą karą, niż poczucie bycia ignorowanym. Agresywne zachowanie dzieci przejmują też w drodze uczenia się – naśladując zachowanie akceptowane np. w rodzinie, w grach komputerowych czy kreskówkach, które oglądają, przyjmując je za coś normalnego. Warto zatem na agresję w otoczeniu malucha zawsze adekwatnie reagować. Pamiętajmy też, że agresja dziecka nie powinna dać nam prawa do bicia go czy poniżania. Warto malucha przytrzymać, gdy próbuje nas bić czy ugryźć, pomóc mu się uspokoić, zadbać też o siebie – wyjść na chwilę z pokoju, odetchnąć głębiej. „Oddanie” dziecku bywa skuteczne, ale tylko na chwilę. Jest to jednak dla dziecka komunikat, że siłowe rozwiązanie to coś, co działa i jest dozwolone w kontaktach między ludźmi” Joanna Grużewska - psycholog i psychoterapeuta

Podsumowując.

Kochani, jeśli wasze 2, 3-latki biją i gryzą, nie jest to jakieś nadzwyczajne zachowanie. Nie martwcie się, że robicie coś źle – jak widać jest to normalny etap rozwoju, który trzeba obserwować i próbować zrozumieć. Pomaga nie robienie przy tym dużego zamieszania, wystarczy jednoznaczna informacja z naszej strony, że takie zachowanie nam się nie podoba. Zauważyłam, na przykładzie Żabka, że wraz z rozwojem mowy jego „zapędy” do bicia znacznie straciły na sile (dość dosłownie). Rozumiem, że musi jakoś odreagować stres. Dlatego sama się tym nie stresuję, tylko podkreślam, że takie zachowanie jest nieładne. Stawiam granice, ale wiem, że jeszcze nie raz zdarzy mu się je przekroczyć, bo to przecież jeszcze mały chłopiec… Pilnuję, żeby przeprosił i zauważył konsekwencje swojego zachowania (to, że jest komuś smutno, że zabolało). Następnie zaparzam sobie melisę…

Porada w bonusie…

Nie wiem czy będzie to porada „wychowawczo poprawna”, ale podobno całkiem skuteczna! Jeśli Twoje dziecko bije i gryzie inne dzieci, znajdź dziecko, które mu odda. Wiadomo, rodzicom nie wypada – wręcz >>nie wolno<<! Ale jak na własnej skórze poczuje taki sam ból, jaki sam zadaje, ze strony innego dziecka, które również podobnie się zachowuje, to zrozumie jakie może to być nieprzyjemne. Potwierdza to dr Brazelton!

Kiedy jeden maluch ugryzł rówieśnika, ten natychmiast mu oddawał. Potem oba zaczynały krzyczeć wniebogłosy, patrząc na siebie z wyrzutem i zdumieniem, jakby chciały powiedzieć: „Przecież to boli! Dlaczego tak zrobiłeś?”. I więcej już się nie gryzły.dr T.B.Brazelton 'Grzeczne dziecko'

Przyznaję bez bicia, że nasłałam na Żabka jego rok starszego Kuzyna. Nasłałam, to znaczy umieściłam ich w jednym pokoju z zabawkami. Pobili się, popłakali i był spokój. Kuzyn wyrósł już z takich zachowań. A Żabek „uczy” teraz jego młodszego brata…